Producentenvertrouwen; stemmingsindicator van de industrie, bedrijfstak
| Bedrijfstakken/branches (SBI 2008) | Perioden | Producentenvertrouwen (%) | Deelindicatoren producentenvertrouwen Verwachte bedrijvigheid (%) | Deelindicatoren producentenvertrouwen Oordeel orderpositie (%) | Deelindicatoren producentenvertrouwen Oordeel voorraden (%) |
|---|---|---|---|---|---|
| C Industrie | 2019 mei | 2,2 | 6,1 | 3,0 | -2,6 |
| C Industrie | 2019 juni | 0,2 | 4,7 | 0,6 | -4,7 |
| C Industrie | 2019 juli | 1,1 | 5,6 | -0,3 | -1,9 |
| C Industrie | 2019 augustus | 1,6 | 7,5 | -0,4 | -2,3 |
| C Industrie | 2019 september | 1,2 | 8,5 | 0,1 | -5,0 |
| C Industrie | 2019 oktober | 1,3 | 7,9 | 0,7 | -4,9 |
| C Industrie | 2019 mei | 1,2 | 3,9 | 1,2 | -3,8 |
| C Industrie | 2019 juni | -1,0 | 2,5 | -1,2 | -6,1 |
| C Industrie | 2019 juli | -0,1 | 3,2 | -2,1 | -3,3 |
| C Industrie | 2019 augustus | 0,4 | 5,3 | -2,2 | -3,7 |
| C Industrie | 2019 september | 0,0 | 6,3 | -1,7 | -6,2 |
| C Industrie | 2019 oktober | 0,1 | 5,7 | -1,1 | -6,3 |
| C Industrie | 2019 mei | 3,2 | 8,3 | 4,8 | -1,4 |
| C Industrie | 2019 juni | 1,4 | 6,9 | 2,4 | -3,3 |
| C Industrie | 2019 juli | 2,3 | 8,0 | 1,5 | -0,5 |
| C Industrie | 2019 augustus | 2,8 | 9,7 | 1,4 | -0,9 |
| C Industrie | 2019 september | 2,4 | 10,7 | 1,9 | -3,8 |
| C Industrie | 2019 oktober | 2,5 | 10,1 | 2,5 | -3,5 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 mei | 3,8 | 6,3 | 3,0 | 2,1 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 juni | 2,0 | 8,8 | -1,0 | -2,0 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 juli | 2,6 | 8,6 | 0,5 | -1,4 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 augustus | 1,3 | 7,2 | 0,6 | -3,9 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 september | 2,1 | 9,5 | 0,1 | -3,5 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 oktober | 3,3 | 8,2 | 2,7 | -1,1 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 mei | 1,6 | 1,0 | 0,5 | -0,6 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 juni | -0,4 | 3,9 | -3,9 | -4,5 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 juli | 0,1 | 2,5 | -2,2 | -3,9 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 augustus | -0,9 | 2,3 | -1,6 | -6,8 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 september | -0,1 | 3,6 | -2,3 | -6,0 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 oktober | 0,6 | 2,5 | 0,0 | -4,8 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 mei | 6,0 | 11,6 | 5,5 | 4,8 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 juni | 4,4 | 13,7 | 1,9 | 0,5 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 juli | 5,1 | 14,7 | 3,2 | 1,1 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 augustus | 3,5 | 12,1 | 2,8 | -1,0 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 september | 4,3 | 15,4 | 2,5 | -1,0 |
| 10-12 Voedings-, genotmiddelenindustrie | 2019 oktober | 6,0 | 13,9 | 5,4 | 2,6 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 mei | -1,4 | 8,6 | -8,2 | -4,6 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 juni | 2,8 | 14,1 | -5,1 | -0,6 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 juli | 2,2 | 10,2 | -7,3 | 3,6 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 augustus | 1,7 | 8,9 | -2,1 | -1,7 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 september | -0,1 | 5,0 | 1,0 | -6,2 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 oktober | 3,1 | 6,0 | 3,5 | -0,2 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 mei | -6,5 | -1,8 | -16,2 | -6,0 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 juni | -5,2 | 1,6 | -13,3 | -8,6 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 juli | -1,5 | 2,4 | -13,0 | -0,9 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 augustus | -2,4 | -1,5 | -4,3 | -6,8 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 september | -7,5 | -8,1 | -10,0 | -12,7 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 oktober | -3,0 | -5,4 | -5,5 | -3,3 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 mei | 3,7 | 19,0 | -0,2 | -3,2 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 juni | 10,8 | 26,6 | 3,1 | 7,4 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 juli | 5,9 | 18,0 | -1,6 | 8,1 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 augustus | 5,8 | 19,3 | 0,1 | 3,4 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 september | 7,3 | 18,1 | 12,0 | 0,3 |
| 13-15 Textiel-, kleding-, lederindustrie | 2019 oktober | 9,2 | 17,4 | 12,5 | 2,9 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 mei | 1,6 | 0,9 | 10,1 | -6,2 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 juni | 0,6 | 0,8 | 6,9 | -5,9 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 juli | -1,4 | 4,7 | -3,9 | -4,9 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 augustus | 1,6 | 9,0 | -0,6 | -3,4 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 september | 6,6 | 21,8 | 2,9 | -4,9 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 oktober | 3,6 | 11,8 | 2,5 | -3,4 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 mei | -2,3 | -6,4 | 4,0 | -11,5 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 juni | -2,9 | -6,6 | 0,0 | -11,6 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 juli | -4,5 | -2,9 | -9,8 | -10,0 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 augustus | -2,3 | 1,4 | -7,1 | -7,9 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 september | 2,7 | 13,2 | -3,4 | -8,8 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 oktober | -0,3 | 3,6 | -3,6 | -7,3 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 mei | 5,5 | 8,2 | 16,2 | -0,9 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 juni | 4,1 | 8,2 | 13,8 | -0,2 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 juli | 1,7 | 12,3 | 2,0 | 0,2 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 augustus | 5,5 | 16,6 | 5,9 | 1,1 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 september | 10,5 | 30,4 | 9,2 | -1,0 |
| 16+23 Hout- en bouwmaterialenindustrie | 2019 oktober | 7,5 | 20,0 | 8,6 | 0,5 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 mei | -3,9 | 5,2 | -7,0 | -9,9 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 juni | 1,5 | 15,8 | -6,3 | -5,1 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 juli | -3,7 | 2,4 | -10,8 | -2,6 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 augustus | -5,5 | 4,3 | -15,6 | -5,2 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 september | -1,3 | 7,3 | -8,7 | -2,6 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 oktober | 2,3 | 10,6 | -5,1 | 1,4 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 mei | -8,0 | -4,6 | -15,4 | -18,1 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 juni | -3,6 | 4,6 | -16,5 | -12,7 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 juli | -9,6 | -8,8 | -22,0 | -10,8 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 augustus | -9,6 | -5,3 | -24,8 | -13,2 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 september | -6,4 | -4,5 | -17,3 | -8,3 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 oktober | -2,8 | -1,4 | -12,4 | -4,7 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 mei | 0,2 | 15,0 | 1,4 | -1,7 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 juni | 6,6 | 27,0 | 3,9 | 2,5 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 juli | 2,2 | 13,6 | 0,4 | 5,6 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 augustus | -1,4 | 13,9 | -6,4 | 2,8 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 september | 3,8 | 19,1 | -0,1 | 3,1 |
| 17-18 Papier- en grafische industrie | 2019 oktober | 7,4 | 22,6 | 2,2 | 7,5 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 mei | -0,8 | 3,2 | -3,1 | -2,6 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 juni | -0,8 | -2,2 | 0,1 | -0,1 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 juli | -0,4 | 0,7 | -1,1 | -0,6 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 augustus | 2,0 | 9,6 | -1,7 | -1,8 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 september | -0,6 | 5,0 | -2,8 | -4,0 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 oktober | -0,3 | 7,8 | -4,1 | -4,7 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 mei | -3,2 | -2,3 | -6,4 | -5,5 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 juni | -3,3 | -7,1 | -3,8 | -3,2 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 juli | -3,1 | -5,0 | -5,0 | -4,1 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 augustus | -0,5 | 4,1 | -5,6 | -5,3 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 september | -3,0 | 0,1 | -6,7 | -7,5 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 oktober | -3,2 | 3,1 | -7,2 | -9,2 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 mei | 1,6 | 8,7 | 0,2 | 0,3 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 juni | 1,7 | 2,7 | 4,0 | 3,0 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 juli | 2,3 | 6,4 | 2,8 | 2,9 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 augustus | 4,5 | 15,1 | 2,2 | 1,7 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 september | 1,8 | 9,9 | 1,1 | -0,5 |
| 19-22 Raffinaderijen en chemie | 2019 oktober | 2,6 | 12,5 | -1,0 | -0,2 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 mei | 4,6 | 9,0 | 3,5 | 1,2 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 juni | -5,1 | 3,2 | -6,2 | -12,5 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 juli | 1,8 | 8,0 | -3,3 | 0,7 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 augustus | 2,8 | 5,1 | -1,8 | 4,9 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 september | -2,7 | 5,4 | -2,4 | -11,3 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 oktober | -1,8 | 7,6 | -1,7 | -11,2 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 mei | 1,7 | 3,1 | -2,0 | -1,3 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 juni | -8,6 | -2,9 | -11,7 | -15,6 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 juli | -1,9 | 2,1 | -9,2 | -3,0 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 augustus | -1,3 | -1,0 | -8,7 | 1,2 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 september | -5,8 | -0,3 | -8,3 | -14,6 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 oktober | -5,7 | 1,9 | -8,0 | -15,1 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 mei | 7,5 | 14,9 | 9,0 | 3,7 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 juni | -1,6 | 9,3 | -0,7 | -9,4 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 juli | 5,5 | 13,9 | 2,6 | 4,4 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 augustus | 6,9 | 11,2 | 5,1 | 8,6 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 september | 0,4 | 11,1 | 3,5 | -8,0 |
| 24-25 Basismetaal, metaalprod.-industrie | 2019 oktober | 2,1 | 13,3 | 4,6 | -7,3 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 mei | 4,3 | 9,2 | 8,9 | -5,1 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 juni | 1,9 | 4,8 | 6,2 | -5,2 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 juli | 3,4 | 10,0 | 4,2 | -4,1 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 augustus | 3,9 | 12,6 | 3,2 | -4,1 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 september | 3,9 | 12,1 | 3,6 | -4,0 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 oktober | 2,8 | 11,2 | 3,9 | -6,5 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 mei | 1,9 | 5,3 | 4,8 | -7,8 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 juni | -0,5 | 0,7 | 1,9 | -8,3 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 juli | 0,9 | 5,5 | -0,1 | -7,0 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 augustus | 1,7 | 8,3 | -0,7 | -6,6 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 september | 1,5 | 7,6 | -0,7 | -6,7 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 oktober | 0,3 | 6,5 | -0,6 | -9,0 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 mei | 6,7 | 13,1 | 13,0 | -2,4 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 juni | 4,3 | 8,9 | 10,5 | -2,1 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 juli | 5,9 | 14,5 | 8,5 | -1,2 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 augustus | 6,1 | 16,9 | 7,1 | -1,6 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 september | 6,3 | 16,6 | 7,9 | -1,3 |
| 26-28 Elektrotechn. en machine-industrie | 2019 oktober | 5,3 | 15,9 | 8,4 | -4,0 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 mei | -7,7 | -4,6 | -8,1 | -10,5 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 juni | -4,1 | 1,5 | -6,8 | -7,1 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 juli | -5,6 | -0,4 | -9,2 | -7,0 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 augustus | -4,5 | -7,9 | -2,0 | -3,6 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 september | -8,7 | -15,7 | -8,2 | -2,2 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 oktober | -5,9 | -3,1 | -9,1 | -5,5 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 mei | -12,8 | -13,4 | -16,9 | -14,8 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 juni | -9,2 | -6,3 | -15,8 | -11,4 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 juli | -10,7 | -8,8 | -17,8 | -11,5 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 augustus | -9,0 | -17,1 | -8,9 | -8,1 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 september | -13,4 | -22,8 | -16,0 | -6,5 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 oktober | -10,0 | -9,4 | -16,9 | -9,8 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 mei | -2,6 | 4,2 | 0,7 | -6,2 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 juni | 1,0 | 9,3 | 2,2 | -2,8 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 juli | -0,5 | 8,0 | -0,6 | -2,5 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 augustus | 0,0 | 1,3 | 4,9 | 0,9 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 september | -4,0 | -8,6 | -0,4 | 2,1 |
| 29-30 Transportmiddelenindustrie | 2019 oktober | -1,8 | 3,2 | -1,3 | -1,2 |
| Bron: CBS. | |||||
Tabeltoelichting
Het producentenvertrouwen is een stemmingsindicator van de ondernemers in de industrie die de richting aan geeft waarin de industriële productie zich naar verwachting zal ontwikkelen. De indicator is een ongewogen rekenkundig gemiddelde van drie (deel)indicatoren uit het conjunctuuronderzoek in de industrie. Deze onderliggende deelindicatoren worden voor de berekening van het producentenvertrouwen eerst nog ontdaan van seizoensinvloeden. Het betreft de vragen verwachte bedrijvigheid, het oordeel over de orderpositie en het oordeel over de voorraden. De uitkomsten van laatst genoemde vraag worden geïnverteerd voorafgaand aan de berekening van het Producentenvertrouwen, omdat een (te) grote voorraad als negatief wordt gezien.
Hoe optimistischer of pessimistischer de ondernemers gestemd zijn, des te meer zal de waarde van het producentenvertrouwen positief of negatief afwijken van de nullijn en des te groter is de verwachting dat de productie in een bepaalde bedrijfstak binnen de industrie en de industrie als geheel de komende maanden zal toe- of afnemen. Het producentenvertrouwen is voor de totale industrie beschikbaar sinds 1985. Voor de deelbranches binnen de industrie start de uitkomstenreeks in 1994.
Deze publicatie komt tot stand met de medefinanciering door de Europese Commissie.
Gegevens beschikbaar vanaf: januari 1985
Status van de cijfers:
De cijfers zijn definitief.
Wijziging per 30 april 2024:
De cijfers van april 2024 zijn toegevoegd.
Wanneer komen de nieuwe cijfers?
De uitkomsten voor de maand mei 2024 worden naar verwachting op 30 mei 2024 gepubliceerd.
Toelichting onderwerpen
- Producentenvertrouwen
- Het producentenvertrouwen is een stemmingsindicator die de richting aan
geeft waarin de industriële productie zich naar verwachting zal
ontwikkelen.
Hoe optimistischer of pessimistischer de ondernemers gestemd zijn, des te
meer zal de waarde van het producentenvertrouwen positief of negatief
afwijken van de nullijn en des te groter is de verwachting dat de
industriële productie in de komende maanden zal toe- of afnemen. Het
producentenvertrouwen is beschikbaar sinds 1985. - Deelindicatoren producentenvertrouwen
- Het Producentenvertrouwen is opgebouwd uit drie deelindicatoren uit het
conjunctuuronderzoek in de industrie:
- de verwachte productie / activiteit de komende drie maanden,
- het oordeel over de orderpositie en
- het oordeel over voorraden gereed product.- Verwachte bedrijvigheid
- Deelindicator gebaseerd op een vraag uit het conjunctuuronderzoek in de
industrie. Het betreft het saldo antwoordpercentage op de vraag of de
productie volgens de ondernemers in de komende drie maanden zal toenemen
gelijkblijven of afnemen.
Dit percentage is vervolgens ontdaan van seizoeninvloeden en
onvoldoende objectieve beoordeling.
- Oordeel orderpositie
- Deelindicator gebaseerd op een vraag uit het conjunctuuronderzoek in de
industrie. Het betreft het saldo antwoordpercentage op de vraag of de
orderpositie naar het oordeel van de ondernemers te groot, normaal of te
klein is, gelet op de tijd van het jaar.
Dit percentage is vervolgens ontdaan van seizoeninvloeden en
onvoldoende objectieve beoordeling.
- Oordeel voorraden
- Deelindicator gebaseerd op een vraag uit het conjunctuuronderzoek in de
industrie. Het betreft het saldo antwoordpercentage op de vraag of de
omvang van de voorraden gereed product naar het oordeel van de
ondernemers te groot, normaal of te klein is, gelet op de te verwachten
afzetontwikkeling.
Dit percentage is vervolgens ontdaan van seizoeninvloeden en
onvoldoende objectieve beoordeling. De uitkomst daarvan is geïnverteerd,
omdat een te grote voorraad als negatief wordt gezien.